UR KRALİYET MEZARLARI VE BÜYÜK ÖLÜM ÇUKURU

Sümerler

Sümerlerin tarih sahnesine çıkışı, yazıyı icat etmeleri, astronomi, tıp, mimari ve sanatın pek çok dalında geldikleri seviye ile medeniyetin başlangıcı kabul edilir. Günümüze ulaşmış antik Sümer kent ve mezarlarında bulunan sanat eserleri, Sümer tapınaklarında bulunan taş tabletler bu halkın, çağının çok ötesinde bir kültür ve bilgi birikimine sahip olduğunu gösteriyor.

MÖ 4000 – 2350 yılları arasında, Dicle ve Fırat nehirleri arasında, aşağı Mezopotamya olarak adlandırdığımız, bugün Güney Irak bölgesinde kurulmuş 35 şehir devleti, Sümer medeniyetinin izlerini taşımaktadır. (www.uztarih.com)

Sümer Şehir Devletleri ve Ur Kraliyet Mezarları

Kiş, Uruk, Ur, Nippur, Lagaş, Umma, Akkad, başlıca Sümer şehirleridir. Sümer uygarlığı MÖ 2350 yılında tarih sahnesinden silinmiş ve 20. y.y.da Irak sınırları içerisinde gerçekleştirilen arkeolojik kazılarla bu antik şehirlerin bazıları ortaya çıkarılana kadar Sümerler unutulmuştu.

Ur antik kentinde bulunan Ziggurat tapınağı ve arkeolojik kazılarla 1920-1930 yılları arasında ortaya çıkarılan yaklaşık 2000 mezar ve bu mezarlarda bulunan eserler, Sümer kültürüne, bilim ve sanatına dair yapılan çalışmalara ışık tuttu.

Sümer tarihini Ur mezarları'nda bulunan eserler olmadan görselleştirmek zor olurdu. Bu mezarların bazıları çok sayıda sanat eseri, o döneme ait takı ve eşyalar, çivi yazısı ile çeşitli bilgilerin işlendiği tabletlerin bugüne dek korunmasını sağladı.

Ur mezarları arasında 17’si “Kral mezarları” olarak anılır. Bunun sebebi, bu 17 mezarın diğer mezarlardan çok daha büyük ve içerisinde değerli eşyalar ve hatta mezar sahibine ebedi yolculuğu sonrasında hizmet edecek hizmetkarlarla birlikte gömülmüş olmasındandır.

Ur Antik Kenti Nerede, Ziggurat'a Nasıl Gidilir

Ur antik kenti, Güney Irak'ta, Nasıriye kentinin güney batısında yer almaktadır. Bölgede yer alan ve Koalisyon güçlerinin kontrolündeki tallil hava üssünün çok yakınında olmasından dolayı, sivillerin girişine dolayısıyla tursitlerin ziyaretine yasak bölge konumundadır. 

Ur lokasyon Google map:  https://goo.gl/maps/mqGrCdEVRpw

Ur adres: Great Ziggurat of Ur Nasiriyah, Irak

Ur Bölgesinde Arkeolojik Kazı Çalışmaları

İtalya, Nubia ve Carchemish bölgelerinde arkeolojik kazı çalışmaları yapmış “Charles Leonard Woolley”, İngiliz Müzesi ve Pennsylvania Müzesi'nden bir arkeolog ekibine liderlik etmek için Ur'daki büyük Zigguratın çevresini keşfetmek üzere yürütülecek çalışmalara, kazı başkanlığı yapmak üzere seçildi. 

1922'de, Woolley kazı çalışmalarına başladı. Bir mimar olan FG Newton ve epigraf Sydney Smith kazı çalışmalarına eşlik ediyordu. Kazıların yoğunlaştığı dönemlerde yaklaşık 300 işçi çalıştırıldı.

1927'ye gelindiğinde, Woolley Ur'da Ziggurat'ın etrafındaki büyük kamu binalarını ortaya çıkardı. El değmemiş tek alan, 1922'de gömülü mezarları keşfettiği Deneme Açması A'nın yeriydi. Bu açmayı genişleten Woolley, üç ayda yaklaşık 600 gömü kazdı. Gelecek üç sezon boyunca, en göz alıcı keşifleri de dahil olmak üzere 1100 mezarı daha açığa çıkaracaktı. Bunlar arasında taştan yapılmış odalar, altın, gümüş ve yarı değerli taşlardan yapılmış zengin eserler ve defin için kanıtlar bulunan kraliyet mezarları bulunuyordu.

Mezarlar arasındaki farklılıklara rağmen, Woolley PG789 ve PG800 olarak numaralandırdığı mezarların prototipik kral mezarları olduğunu düşünüyordu. 1927-28 yıllarında kazarak, ilk olarak PG8009'un ironik keşfine yol açan PG800'ün “ölüm çukurunu” ortaya çıkardı. 

PG800'ün “ölüm çukurunda” tahta sandığın altında, Woolley, yağmalanmış PG789'ın mezar odasına götüren eski bir yağmacının tünelini buldu. PG789'un mezar odasını (ve kendi ölüm çukurunu) kazarken, o zaman PG800 ölüm çukuru ile ilişkili mezar odasını buldu. İki oda kabaca aynı seviyede yan yana inşa edilmişti, ama yağmalanmış PG789'un aksine, PG800 yani Kraliçe Puabi’nin mezar odası sağlamdı.

Wooley bu kazılarda bulunan paha biçilmez eserler ve yıllar süren gayretleri neticesinde, Arkeoloji alanında yaptığı çalışmalar sebebi ile şövalye ilan edildi.

Bulunan Eserlerin çoğu 1922 – 1934 arasında British Museum ve  Penn Müzesi'ne aktarıldı. Ur antik kentinde bulunan eserlerin çok büyük bölümü hala bu müzelerde sergilenmektedir.  az bir kısmı ise, Metropolitan Sanat Müzesi'ndedir. Ur kentinden çıkarılan Sümer eserlerinin, farklı müzelerde sergileniyor olması, eserlerin ziyaretçiler üzerinde yaratacağı etkiyi bölmektedir.

1933’te Woolley, Irak hükümetinin “1924 Eski Eserler Yasası”'nı değiştirmek için tehditlerine rağmen, bir sezon daha kazılara devam etme kararı aldı. Asıl amacı, yayınlanmak için gerekli olduğunu düşündüğü zayıf belgelenmiş Jemdet Nasr döneminden (yaklaşık 3100–2900 BCE) daha fazla mezar çıkarmaktı. Bu erken aşamaya ulaşmak için “Pit X”, "X çukuru" olarak adlandırılan kazıyı gerçekleştirdi.

Höyüğün yüzeyinde, Pit X 1000 m2 olarak ölçüldü . 2 ay süren kazılar sonucunda, 13.000 nmetreküp toprak çıkarılarak 18 metre derinliğe inildi. 25 Şubat 1934'te, Woolley on ikinci kazı sezonunu bitirdi. O zamandan günümüze dek Ur'da hiçbir kazı gerçekleşmedi.

Sümer ismi ve Sümercenin Kökeni

Sümerler, Ortadoğu ve Mezopotamya kökenli değildir, dolayısıyla Sami bir ırk değildir. Doğudan gelmiş bir halk olmaları kuvvetli olasılıktır ancak kesin olan, Mezopotamyanın yerlisi bir halk değillerdi.

Sümerce kendi dönemi ve sonrası itibarı ile hiçbir dil ailesine dahil edilememiş izole bir dildir. Mezopotamya’da sonrasında konuşulmuş semitik diller olan Babilce, Asurca ve Akadça’dan tamamen farklı bir dildi.

Sümerler “Sag-gi-ga” başı kara halk olarak adlandırılıyordu. Yaşadıkları bölge yani şehir devletlerinin kapsadığı ülkeleri ise “Ki-en-gir” yani “Uygar İnsanların Ülkesi” olarak adlandırılıyordu.

Sümer kelimesi, Akad metinlerinde geçen “Shumeru” kelimesinin bir türevidir. Sümerlerin kendilerini bir topluluk adı ile değil, şehir devletlerini yöneten hanedan adları ile tanımladıkları düşünülmektedir.

Dolayısıyla Sümer adı, Akadlarca verilmiş exonym yani “başka bir topluluğun bir diğer toplulukça adlandırılması” ile oluşmuş bir addır. (www.uztarih.com)

Ur Kenti Kral Mezarları ve Ölüm Çukuru

Ur kentinde bulunan iki büyük mezar, metrelerce toprak altında kalması sebebiyle tamamen el değmemiş olarak günümüze dek ulaştı. Ur şehrinin surları dışında yer alan mezar alanında yürütülen kazılarda 1840 adet mezar tespit edilmişti.

Kraliçe Puabi’ye ait mezarda, kraliçe haricinde,  6 erkek ve 68 kadın iskeleti bulundu. İskeletlerin üzerinde, törensel kıyafetler ve beraberlerinde kraliçeye hizmetlerini ifade eden altler bulunmuştu.

Örneğin 6 erkek, silahlı olarak mezarın giriş noktasında bulunmuştu. Kraliçeyi ölüm sonrası hayatında veya mezar soyguncularına karşı korumak amacıyla bu askerlerin belki zehirlenerek öldürüldükleri ve ellerinde silah tutar vaziyette, cesetlerinin mezar girişine yerleştirildiği tahmin edilmektedir.

Kadın iskeletleri ise, ölüm çukurunun kuzeybatı köşesinde dörderli sıralar halinde bulundu. Tamamı kırmızı kıyafetler giymiş olan kadın iskeletlerin üzerinde, altın ve gümüş takılar, çeşitli süs aletleri yer alıyordu.  Güneydoğu duvarının önünde yatan 6 kadının ellerinde lir ve arp müzik aletleri vardı.

Mezarda bulunan tüm cesetler numaralandırılmıştı buna göre, mezarın Sağ üst köşesinde bulunan 61 nolu ceset, diğerlerinden daha özenli ve gösterişli kıyafetlere sahipti ve ağzının yanında gümüş bir tumbler vardı. Bu cesedin Kraliçe Puabi’ye ait olduğu anlaşıldı.

Kraliçenin gömülüşü aşamasında, bu hizmetkarların gönüllü olarak veya zorla zehir içilerek öldürüldüğü ve mezar alanına, gerçek hayatta kraliçeye hizmet ettikleri görevler çerçevesinde yerleştirildikleri düşünülüyor.

Büyük Ölüm Çukurunda Katliam

Bir erkek asker  ve bir kadının kafataslarının arka kısımlarında şiddetli darbe izi tespit edildi. Bir tahmine göre bu iki kişi verilen zehirle ölmemiş ve canlı canlı gömülmeleri için başlarına vurularak öldürülmüşlerdi.

2011'in başlarında, CT tarayıcıları ve adli tıp yardımıyla, Penn Müzesi Arkeoloğu Aubrey Baadsgard ve meslektaşları, Ur'un Kraliyet Mezarlarında bulunan kurbanlara gerçekte neler olduğunu öğrenmek için yeni bir çalışma yaptılar.

Baadsgard ve ekibi farklı kraliyet mezarlarından alınan altı kafatası incelediler ve ekibinin bulduğu şey oldukça ürkütücüydü. Antiquity dergisinde yayınlanan sonuçlar, bu bireylerin künt kuvvet travması sonucu yani darbelerle öldürüldüğünü gösteriyordu. Bu durum zehirlenerek öldürülmelerinden daha acımasızcaydı ve gönüllü olarak değil, zorla bu mezar merasimine dahil edildikleri fikrini kuvvetlendiriyordu. (www.uztarih.com)

Kraliyet Mezarlarında bUlunan eserler

Kozmetik kap, Altın bardak ve kaseler

Kraliyet Mezarlığı'nda bulunan taş kapların çoğu, İran Platosu üzerinde bulunan açık renkli kalkerli bir taş olan alabaster'den yapılmıştır. En belirgin örnek ise, Puabi'nin mezarında bulunan eski Mâlâhi Toprakları (Tepe Yahya) ile aynı olan bir desenle süslenmiş Kabuk şeklindeki kozmetik kaptır.

Ur Standartları

Belki de Kraliyet Mezarları'nın en ikonik eseri Ur Standart'tır. Bir askerin vücudunun yanındaki büyük mezarlardan (PG 779) birinde bulundu. Dört cephesinde çeşitli tasvirler bulunan bu sanat eserinin üzerinde savaş ve barış anlarını gösteren tasvirler yer almaktadır.

Ur'un Aslanı:

Gümüşten   yapılmış, muhtemelen bir koltuğun kolu için bir finial olarak kullanılmıştır. Gözleri kabuk ve lapis lazuli'den yapılmıştır.

  

Ur'un Kraliyet Oyunu:   

Tahta, kabuk, kırmızı kireçtaşı ve lapis lazuli'nin kakmalı ahşaptan yapılmıştır. Yirmi karesi var. Kartın içi boş ve oyun parçalarının saklanması için kullanılır. Oyunun modern tavla oyununa öncülük ettiği düşünülmektedir. Bu oyunun birçok örneği antik Yakın Doğu'da bulundu. 

Kralın kraliyet asası . 

Bu asa kraliyet mezarlarının en büyüğünde bulundu (PG 779). Uç kapaklar, kırmızı ve mavi rozetlerle kaplanmış mantar şeklindeki kabuklardan oluşmaktadır.  Üzerinde silindir contalarına benzeyen beş adet ince altın folyo ve altın bant yer almaktadır. Diğer bantlar kabuk ve kırmızı kireçtaşından oluşan halkalarla ayrılmış üçgen mozaikleridir. Uzunluğu 41.5 santimetredir.

Kraliçe Puabi’ye ait eşyalar

Kraliçe Puabi’nin baş kısmında altın parçalardan oluşan bir başlık bulunmuştu, yeniden düzenlenmiş hali British museum’da sergilenmektedir.  Ayrıca Puabi’ye aiy  lapis lazuli'den yapılmış  3 adet silindir mühür bulunmuştur.

The Ram in the Thicket

Bu heykel bir ağacın yapraklarını yiyen bir markhor keçisini tasvir eder. Büyük Ölüm Çukurundan çıkarılan bu sanat harikası eser oldukça hasar görmüş ve eksik durumdaydı. Şu an British museum’da sergilenen eser, orjinaline benzer bir rekonstrüksiyondur. Heykel 45.7 santimetre yüksekliğindedir.

Boğa Başlıklı Lir

Ur kral mezarlarında bulunan altın ve gümüş kaplama, boğa başlıklı 3 adet Lir, bugüne dek bulunmuş, en eski telli müzik aletleridir. Yapım tekniğindeki ustalık kadar, üzerlerindeki resim ve işlemeler hayranlık uyandırıcıdır. (www.uztarih.com)