Stonehenge
Yüzyıllar boyunca, tarihçiler ve arkeologlar, Stonehenge'i pek çok gizem ile ilişkilendirerek üzerine kafa yordular. İngiltere'nin güneyinde yer alan Stonehenge, dairesel alana yerleştirilmiş 100 den fazla taşın dizilime ile yapılmış, dünyanın en çok tanınan arkeolojik eserlerinden biridir., bugün bu taşların 20 kadarı ayaktadır.
Stonehenge Unesco “Dünya Kültür Mürası” listesinde bulunan, yılda 800.000 turistin ziyaret ettiği 5000 yıllık bir yapıdır.
Uzmanlara göre Stonehenge temel olarak cenaze ayinleri için kullanılıyordu. Avon Nehri boyunca taşınan cenazeler sonrasında Stonehenge'e doğru bir merasim yürüyüşüne ve ayine sahne oluyordu. Aynı şekilde bir takım doğa üstü güçlere yönelik ayin merkezi olarak da kullanılmış olabilir.
Stonehenge ne demek
Bu yer isminin kökeni muhtemelen "taş" anlamına gelen “stone” ve “dayamak, meteşelemek “anlamına gelen "hinge" kelimelerinin birleşimi ile verildiği veya "asmak" veya "daralan" anlamına gelen “hen” kelimesinden gelmektedir.
12. yüzyıl Anglo-Saksonlarca kullanılan” stanenges” sözcüğü, “ stone gallow “ yani asılı taş anlamına geliyordu. Stonehenge kelimesi buradan geliyor olabilir.
Stonehenge nerede
İngiltere'de Wiltshire şehrine 15 mil mesafede, Salisbury Düzlüğü'nde bulunmaktadır. Londra’nın 130 km batısındadır.
Stonehenge Google map kısa url: https://goo.gl/maps/9Ud9V8TUWyG2
Stonehenge ne zaman yapıldı
Stonehenge'deki ilk anıt, yaklaşık M.Ö. 3000 yılında inşa edilen dairesel bir toprak muhafazasıydı. Basit el araçlarıyla, dairesel bir hendek kazılmış, hendeğin hem içine hem dışına, tebeşir taşları yığılarak iki sıra tümsek yapılmış ve iç alana, birkaç metrelik taş ve tahtalar diklemesine yerleştirilmişti
MÖ 2500 yıllarında merkez taş yapılarının inşası ile dönüşüm sağlanmıştır. Bugün Stonehenge olarak adlandırdığımız yapı “Sarsen” ve “bluestone” adlı taşların diziliminden oluşan bu yapıdır.
Stonehenge’i kimler yaptı
Masalsı bir anlatımla Kral Arthur'un hikâyesi, Stonehenge’i Orta Çağ'a dayandırılmış olan, 12. yüzyıl yazarlarından Geoffrey Geoffrey of Monmouth’e göre.Stonehenge, 5.yüzyılda büyücü Merlin'in gizemli eseriydi ve Kral Arthur’un babası dahil pek çok kahraman İngiliz şövalyesi buraya gömülmüştü.
Diğer erken hipotezler, Stonehenge’i Saksonlar, Danimarkalılar, Romalılar, Yunanlılar veya Mısırlılara atfediyordu. 17. yüzyılda, arkeolog John Aubrey, Stonehenge'de bulunan mezarlar sonrası, bu yapının Kelt Druid rahiplerince yapılmış olabileceğini düşünmüştü.
20. yüzyılın ortalarında, radyokarbon tarihlemesi, Stonehenge'nin Keltlerden 1000 yıl öncesine dayandığını gösterdi.
Stonehenge 5 ayrı dönemde eklentiler ve düzenlemeler yapılarak oluşturulmuş. Pek çok modern tarihçi ve arkeolog, Neolitik dönemde yaşamış farklı ilkel toplulukların, farklı tarih süreçlerinde Stonehenge'e katkıda bulunduğunu ve bunların her birinin inşaatının farklı bir aşamasını üstlendiğini kabul ediyor. Sahada bulunan kemikler, aletler ve diğer eserler bu hipotezi destekliyor görünmektedir.
Birinci aşama İngiliz Adalarına özgü olan Neolitik tarımcılar tarafından gerçekleştirildi. Daha sonra, gelişmiş araçlara ve daha ortak bir yaşam tarzına sahip grupların damgalarını sitede bıraktıklarına inanılmaktadır. Bazıları Avrupa kıtasından göçmen olduklarını öne sürmüşlerdir, ancak birçok bilim adamı orijinal inşacılardan yerli İngilizler olduklarını düşünmektedir.
Stonehenge nasıl yapıldı
Marlborough Downs’tan, altı taşlı kızaklarla yaklaşık 30 kim çekilen sütunlar, Stonehenge alanında dikilmesi planlanan noktalara kazılan çukurlara bir ucu gelecek şekilde yerleştirilmiş. Taşların ağırlığı ile orantılandığında yaklaşık 180 kişinin, çatallı kazıklar aracılığıyla çekerek taşları dik konuma getirdiği tahmin edilmektedir.
Her iki taşın üstüne yatay yerleştirilmiş taşların yerleşimi ise, yine o dönemin teknik imkanları göz önüne alındığında şu şekilde gerçekleştirilmiş olabilir. 2 dikili taşın arası, toprakla doldurularak piramitvari bir toprak hendek oluşturulur ve üzeri tahtayla kaplanır. Sütunbaşı olacak taşlar iplerle çekilerek yerlerine oturtulmuştur.
Yapıya sağlamlık kazandırmak için, sütun başlıkların her iki sütuna denk gelecek uçlarına oyuklar açılmış, dik duran taşların uçlarına ise bu oyuklara oturacak çıkıntılar yapılarak kelepçelenmiştir.
Stonehenge Mimari ve yapısal Özellikler
İngiltere'deki Salisbury Düzlüğü'nde eskiden dinsel törenler için kullanılan ve Kelt rahiplerinden oluşan bir sınıf olan Druidlere atfedilen büyük taşlardan oluşan bir çember vardır. Druidler'in bu taş çemberini kullanmış olması mümkünse de, başlangıcı İngiliz Adaları'ndaki Neolitik insanlara MÖ 2500’li yıllara kadar uzanmaktadır. 5 kademeden oluşan Stonehenge tarihçilerin uzlaştığı üzere yaklaşık 500 yıl mezarlık olarak kullanılan bir bölge olmuş.
Keskiyle yontulmuş, düzgünleştirilmiş ve dışarıdan yerel bölgeye taşınmış, dik konumdaki 30 taştan (halen 17'si ayaktadır) oluşan ve kavisli hale getirilerek dik duran taşların üzerine yerleştirilen lento(kiriş) taşlarını içeren ve böylelikle çember şeklinde kapı boşlukları oluşturan bir mimariye sahiptir.
En büyüğü 40 tona yakın ağırlıkta ve yaklaşık 7,5 metre yüksekliğinde olan taşlar, Salisbury Ovası'nın 30-40 km kuzeyindeki taş ocaklarından, muhtemelen Marlborough Downs’tan kızaklar ve halatların yardımıyla taşınmıştır. Diğer yandan, daha küçük olan mavi taşlar, “Bluestones” Stonehenge'den 320 km uzakta, Galler'deki Preseli Tepeleri'nden getirilmiş. Her biri 2 ila 5 ton ağırlığındaki bu ikinci grup taşların bu kadar uzak bir mesafeden getirilmiş olması, taşımacılıkta henüz hayvan gücünün bile kullanılmadığı bir dönemde gerçekleşmiş olması açısından çok önemlidir. Bu taşların deniz yoluyla getirildiği düşünülmektedir.
Bir teoriye göre Stonehenge de kullanılan mavi taşların yapıldığı plakalar Buzul Çağlarından birinde buzullar tarafından Preseli Tepeleri'nden koparıldı ve Salisbury Ovası'na veya yakın bir noktaya kadar geldi ve neolitik çağda insanlar bu taşları Stonehenge’i inşa etmek için kullandılar.
Stonehenge taşların dizilimi
Stonehenge'de daha büyük olanları sarsens ve daha küçük 'bluestones' olmak üzere iki tip taş kullanılmıştır. Sarsens iki eşmerkezli düzende (iç at nalı ve bir dış çember) dikilmiştir ve bunlar arasında çift arkda “bluestones” yani mavi taşlar dizilmiştir.
Stonehenge şifa merkezi
Stonehenge'de yapılan kazılarda bulunan insan iskeletleri üzerinde yapılan incelemelerde çok sayıda hastalık ve yaralanma belirtilerinin tespit edilmesi, bir grup İngiliz arkeoloğun, Stonehenge’in en azından farklı tarih dönemlerinde, şifa bulunabilecek, iyileştirici bir yer olarak değerlendirildiğini tahmin etmesine yol açmıştı, belki de mavitaşların küratif güçlere sahip olduğu düşünülüyordu.
Stonehenge ve Astronomi
Stonehenge'in çemberi bölen ve yapının girişinden geçen ekseninin yaz dönencesindeki (21 Haziran) gündoğumuna doğru konumlandırılmış olması, buna karşılık, yakındaki İrlanda'da yaklaşık olarak aynı zamanlarda inşa edilen Newgrange anıtının kış dönencesindeki (21 Aralık) gündoğumuna yöneltilmiş olması ilginçtir
1960'larda, gökbilimci Gerald Hawkins, astronomik bir takvim olarak kullanılan megalitik taş kümesinin, solstices, ekinoks ve tutulmalar gibi astrolojik fenomenlere karşılık gelen farklı noktalarla çalıştığını ileri sürdü. Teorisi yıllar içinde biraz dikkat çekerken, eleştirmenler, Stonehenge in yapıldığı tarih itibarı ile bölgede yaşadığı düşünülen toplulukların bu tür olayları tahmin etmek için gerekli olan bilgiden yoksun olduğunu, ayrıca İngiltere'nin sisli ve bulutlu iklim şartlarının, yıldız hareketlerini takip edebilecek bir gözlem şansı vermediğini belirtiyorlardı.
Stonehenge kazılar ve bulunan eserler
1620'de, Buckingham Dükü George Villiers, bir hazine bulmak ümidiyle Stonehenge'nin merkezinde büyük bir çukur kazdırdı.
Bugün Stonehenge hazinesi olarak bilinen hançer ve mücevherler, ikonik anıtın yakınındaki Bush Barrow olarak bilinen bir mezar höyüğünden 1808 yılında ortaya çıkarılmıştır.
Mezar, yaklaşık 4000 yıl önce yaşayan bir klan liderinin iskeletini içeriyordu. Pelerininde altın bir pastil ve onun kemerinde ayrıntılı bir bronz hançer gibi gücünü ve otoritesini gösteren nesneler bulunmuştu.
Stonehenge çevresi yüzyıllarca mezarlık olarak kullanıldığından bu bölgede pek çok arkeolojik kazının yanı sıra son iki yüz yıl içinde kaçak kazı ve define avcısı vakalarının da yaşandığı bilinmektedir.
YORUMLAR