Efes ve Yamaç Evler
Efes, Dünyanın en çok ziyaret edilen antik kentlerinden biri. Yaygın olarak antik tiyatro ve Celsus kütüphanesi ile bilinmekte. Şehrin yakınlarındaki Meryem Ana Evi ve St John’un mezarı üzerine inşa edilen Bazilika ve antik çağın yedi harikasından biri sayılan Artemis Tapınağı yine bölgeye turist çeken önemli noktalar.
Unesco Dünya Kültür mirası listesinde yer alan şehri yılda 1 milyon turist ziyaret ediyor ancak son yıllarda Efes’e ziyaretçi çeken bir diğer önemli yapı kompleksi “Yamaç evler” 1960 dan beri kazı çalışmaları devam eden, Roma döneminden kalma apartman bloğu şeklinde 2 etaptan oluşan, son derece lüks ve şaşalı bir site. (www.uztarih.com)
Yamaç Evler Nerede, Yamaç Evler'e Nasıl Gidilir
Yamaç Evler, Efes antik şehrinde, Hadrian tapınağı ve Celcuc kütüphanesi yakınlarında yer alır.
- İzmir’den E87 üzerinden 82 km
- Aydın üzerinden D320/E87 125 km
Yamaç Evler lokasyon Google map: https://goo.gl/maps/vmNbDJtXNuQ2
Yamaç Evler adres: Acarlar Mahallesi, Efes Harabileri, 35920 Selçuk/İzmir
Efes Antik Kenti ve Yamaç Evlerin Önemi
Geç Roma – Erken Bizans konutları iki ana form da yapılıyordu. İnsula (apartman tipi) tipi konutlar ve Domus (özel konutlar). Yamaç evler, her iki yapı tipinin özelliklerini göstermekle beraber, büyüklükleri ve özel konutlar olması itibarı ile Domus sayılır.
Yamaç evler, Efes Şehrinin heybetli günlerinde inşa edilmiş, alışılmadık derecede etkileyici binalardan oluşuyor. Yamaç evler çok iyi korunmuş kalıntıları ile, dönemin tarihine, aristokratların ev hayatına ve yaşam stiline ışık tutuyor.
Efes, büyük çoğunluğu kamu binaları ve anıtlardan oluşan, muazzam ve gösterişli yapıları ile görkemli bir antik şehir.
Yamaç evler, bazıları 1000 m2’yi bulan büyüklüğü, avluları, havuzları, tüm evlere ulaşan sıcak su sistemi, yerden ısıtma sistemi, etkilyeci duvar freskleri, zengin mozaikleri, biblo ve heykelleri ile bu görkemli şehrin zenginliğini ve yaşam standartlarının ulaştığı seviyeyi gözler önüne seriyor.
Yamaç evlerin 1.etabına dair kazılar 1962 yılında başlamış ve 80’li yıllara kadar devam etmiş. Bu kazıların gereken özende yapılmaması, ortaya çıkan evlerin yıllar içinde doğal şartlar iklim koşullarından olumsuz etkilenmesi, 2.etap kazıları için yol gösterdi.
Yamaç evleri 2. Etapta yer alan, 4000m2 kullanım alanına sahip 7 villa ve içlerinde bulunan eserler son derece iyi durumda. Yamaç evlerin çatı ile kaplanması ve çalışmaların titizlikle, profesyonel ekipler ve uzmanlarla yapılması, yaklaşık 2000 yaşındaki freskler, mozaikler ve heykellerin zarar görmeden sergilenebilmesini sağladı. Yamaç evlerden çıkan eserlerin bir kısmı Selçuk müzesinde sergileniyor.
Kuretler “Embolos” Caddesi
Panayır ve Bülbül tepeleri arasındaki vadi boyunca Kuzeybatı – Güneydoğu istikametinde –uzanan, yaklaşık 350 metre uzunluğundaki caddedir. Altından kanalizasyon sistemi geçen cadde, kentin dikdörtgen yerleşim planını ortalar.
Kuretler caddesi, Hellenistik dönemde, şehrin devlet agorasını limana ve ticari agoraya bağlayan ana ticari caddeydi Caddenin her iki yanında sütunlar, önemli devlet adamları ve aristokratların heykelleri yer almaktaydı. rotası boyunca farklı binaların yanı sıra önemli bireylere ait çok sayıda mezar ve onursal anıt yer almaktaydı.
Flavius Furius’un Evi
Evler arasında en etkileyicilerinden olan ve unit6 olarak isimlendirilerek restorasyon çalışmaları devam eden M.S. 3. y.y.’da dönemin konsülü Gaius Flavius’a ait saray tipi ev. Yamaç evleri 2.etap kazılarının en etkileyici buluntularına sahne olmakta ve restorasyon çalışmalarının odak noktası konumundadır.
Flavius Furius’un evi yamaç Evler’in en görkemlisi. Evin yemek salonu, 3 kattan oluşuyor ve taban alanı 178m2. Bu yemek salonunda, Anadolu ve Ege adalarından getirilen 22 farklı türde mermer, granit ve onik taşlarla kaplanan 350 m2’lik duvarları, M.S. 270-280 yılında gerçekleşen büyük depremle yerle bir olmuş.
Diğerleri, yıkılan duvarlar ve yıllar içinde toprağa gömülerek, evlerde yer alan eserlerin günümüze kadar korunmasını sağladı. Bu salonda dağılmış halde bulunan 120.000 parça mermerin bir araya getirilme çalışmaları adeta bir puzzle çözer gibi devam ediyor.
Efes'te Yaşanan Depremler ve Şehrin Terk Edilmesi
M.S. 270-280 yıllarında yaşanan büyük depremden sonra, şehrin çeşitli tadilatlarla varlığına devam ettiği biliniyor. Sonraki birkaç yüzyıl boyunca çeşitli onarımlarla yamaç evlerin’de bir bölümü kullanılmaya devam etti. Efes antik şehri 617 yılında yaşanan depremden sonra tamamen terk edildi.
Efes Yamaç Evlerinin Mimarisi
İki yüksek tepenin arasına yerleşen günümüzde Kuretler caddesi antik dönemde Embolos caddesi olarak adlandırılan caddeye açılan dar sokaklar, evlerin inşaatının yapılabilmesi adına teraslandırılmıştır. Yolların birbirini 90 derece açılarla kestiği Hippodamian planına göre inşa edilmiştir. Sokaklar burada çok dar olduğu için bazı evlerin çatılarının tonoz çatı olduğuna dair kanıtlar vardır. Bu evler dışarıdan bakıldığında sade ve basit bir görünüme sahip olmasına rağmen iç mekanları bunun aksine göz alıcı süslemeler, mozaikler ve fresklerle kaplıdır. Yamaç evlerinin mimari özelliklerini sıralamak gerekirse;
- Bir roma evine yakışır şekilde güçlü koruyucu bir çatıya sahiptir.
- Evlerin zeminleri mozaik süslemelerle kaplıdır.
- Genellikle iki katlıdır. Giriş katı yaşama ve yemek bölümlerinden oluşurken, üst katlar misafir odaları ve yatak odalarından oluşmaktadır.
- Orta kısımda peristil mimari tarzında üstü açık bir iç avlu bulunmaktadır.
- Hamamlardakine benzer bir ısıtma sistemleri mevcuttur. Banyolarında küvet olduğuna dair kanıtlar mevcuttur.
- Her eve içme suyu ve sıcak su ulaşımı kil boru tesisatları ile sağlanmıştır.
- Evlerin pencereleri yoktur, mekanlar orta kısımdaki iç avludan dolaylı bir ışık almaktadır.
Yamaç evler, en yüksek noktadaki ev ile en alt noktadaki ev arasında 27 metrelik bir yükseklik farkı olan, Yamaç evler, her biri doğrudan sokak erişimine sahip olan, Flavius’un sarayvari büyük evi dışında, kabaca eşit büyüklükteki 7 ayrı konut ünitesinden oluşuyordu. Bu ayrı evler doğrudan birbirine bitişikti, ancak etraftaki ulaşım yolları ve şeritleri de dahil olmak üzere sadece birkaç ortak alanı paylaşıyorlardı.
Yamaç Evlerin İç Yapısı
İç düzenlemeler önemli ölçüde farklılık göstermesine rağmen, evlerin hepsi, zamanın zengin Roma şehir evlerine benzemektedir. Her ev, büyük bir merkezi avlu etrafında düzenlenmiş, bazı durumlarda, gökyüzüne açılan ve bir ışık ve hava kaynağı ve ünite içinde bir sirkülasyon göbeği olarak hizmet eden bir ikinci avluya sahiptir. Bu avlular etrafında kapalı konut alanları yani odalar, mutfak, kiler gibi birimler yer alacak şekilde inşa edilmiştir.
75'in üzerinde oda bulunan 2.etap yamaç evlerinin odalarının duvarlarında, çiçekler, bitki motifleri, kuşlar başta olmak üzere çeşitli hayvanlar, tiyatro sahneleri, Yunan filozofları, tanrılar ve kahramanlar gibi karmaşık temalı kompozisyonlara kadar fresklerle bezenmiştir.
Roma İmparatorluğu'nun doğu kesimlerinde hakim olan Yunan kültürel eğilimlerine atıfta bulunarak, ifade etmek istedikleri sofistike ve derin kültürel değerlerin, bağlantıların ve fikirlerin temsili olan bu freskler göz kamaştırıcıdır.
Diğer, daha pahalı duvar süslemeleri arasında, cam mozaikler (antik dönemde sanatın en üstün biçimi olarak kabul edilir) ve ünite 6'daki “mermer salonun” tamamı dahil olmak üzere çeşitli ithal renkli mermerler ile geniş kaplama alanları bulunmaktadır.
Yamaç Evler ve Efes Kazı Çalışmaları
Efes kazıları 1893 yılından beri Avusturya Arkeoloji Enstitüsü tarafından yürütülmektedir. Teras evlerin bulunduğu alan, dört bir yanı ve çatı ile kapatılmış modern bir koruyucu yapı ile zamanın ve iklim şartlarının etkilerinden korunmaktadır. Kullanılan cam-çelik geçit sistemi, yılda ortalama 100.000 kişinin, yapıya zarar vermeden bu alanı gezmesini sağlamaktadır.
Yamaç Evler’de Bulunan Mozaikler
Yamaç evler yapı kompleksi, Türkiye'nin batısında bulunan, Roma döneminden kalma en büyük antik mozaik zemin koleksiyonuna sahiptir. M.S.1. yüzyılın başından, 3. yüzyılın ilk yarısına tarihlenen mozaiklerin çoğu, küçük siyah-beyaz taşlarla geometrik desenler çiziyor. Yamaç evlerde bulunan mozaikler İtalya’da bulunan Roma dönemi mozaikleri ile çok benzer şekiller içermektedir. Bulunan mozaikler içinde en etkileyici olan renkli ve figüratif mozaikler; Triton, Nereids, Dionysos, Medusa ve bir aslan tasviridir.
Sokrates Freski
Yamaç evlerin birinde Sokrates i tasvir eden bir fresk bulundu. Sokrates’i, bir bank üzerinde otururken gösteren fresk oldukça iyi durumda. Sokrates fresk’i Selçuk taki Efes müzesinde sergilenmektedir.
Sokrates (M.Ö. 469-399). Atina'da yaşadı. Modern Batı felsefesinin kurucularından biri olarak kabul edilen bu hatip ve filozof, tartışma metodu yoluyla, akıl, mantık, ahlak ve demokratik ilkenin genel pratiğine dair fikir ve söylevleriyle tanınır.
Sokrates, ardında herhangi bir yazılı çalışma bırakmamış olsa da, öğrencileri ve özellikle Plato, pek çok eserinde büyük filozofun söylem ve fikirlerinden alıntılar yaparak, günümüze ulaşmasını sağlamıştır.
Yamaç evlerdeki fresk, Yamaç evlerin genel olarak MS 2-5 y.y. arasında yapıldığı göz önüne alındığında, Sokrates'in, ölümünden en az 500 yıl sonra bile Ege havzasında bilinen bir figür olarak resim ve heykellerinin yapıldığını gösteriyor.
Fresk Nedir, Antik Dönem Fresk Sanatı
Fresk eski dönemlerde bir resim yapma biçimidir. İtalyanca taze anlamına gelen ‘’fresco’’ kelimesinden gelmektedir. Bu teknik ile resim duvar ya da tavan sıvası taze iken yapılmak durumdadır. Sıva taze iken içine karıştırılan boya ile beraber kurur ve yapıldığı zeminin bir parçası olup bütünleşir.
Bu teknikte yapılan resme müdahale etmek değişiklik yapmak çok zahmetli ve zordur. Bu sanatın yapıldığı zeminlerin kolay deformasyona uğraması, açık hava koşullarına maruz kalması sebepleriyle, fresklerin korunması oldukça zor olup, günümüze kadar ulaşan fresk örnekleri bulmak zordur.
Teras evlerin duvarlarında o dönemin yaşantısı hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlayan günlük hayata dair bilgiler veren şekiller, karikatürler ,isimler, şiirler ve örneğin banyo giriş ücretlerini gösteren listeler gibi çok çeşitli resimlerle karşılaşmak mümkündür.
YORUMLAR