YUNAN MİTOLOJİSİ VS ROMA MİTOLOJİSİ

Yunan ve Roma Mitolojisi

Yunan ve Roma mitolojileri Akdeniz coğrafyasında birbirini takip eden zaman diliminde ortaya çıkmaları ve temelde Yunan mitolojisinin öncül olmasından kaynaklı, Roma mitolojisine aktarılan referanslardan yola çıktığı için pek çok ortak özellik taşır.

Roma mitolojisinde anlatılan hikayeler ve Roma tanrıları, Yunan tanrıları ve Yunan mitolojisinde anlatılan hikayelerle paraleldir. Roma ve Yunan tanrılarını karşılaştırdığımızda pek çoğunun sadece isimlerinin farklı olduğunu, kısmen atfedilen özelliklerle değişiklikler olduğunu ancak aslında aynı Tanrıların figüründen ve imajından yola çıkıldığını görürüz.

Roma medeniyeti, izlerinde Yunan kolonilerinin kültürel öğelerini taşır, Roma İtalya sınırlarını aşıp, Mısıra ve bugünkü Suriye topraklarına ulaştığında Helenizmle, ege havzası ve Anadolu’ya ulaştığında antik Yunan şehirlerinin mirasıyla tanışır. Roma tanrılarının, Yunan tanrılarının yerelleştirilmiş isimlerle kabulü bu açıdan sürpriz olmamıştır.     

Yunan ve Roma Mitolojisi Tanrılar

Yunanca Adı	Roma Adı	Açıklama
Zeus	Jüpiter	Tanrıların Kralı
Hera	Juno	Evlilik tanrıçası
Poseidon	Neptün	Deniz Tanrısı
Cronos	Satürn	Zaman Tanrısı
Afrodit	Venüs	Aşk tanrıçası
Hades	Plüton	Yeraltı Tanrısı
Hephaistos	Vulcan	Demirci Tanrı
Demeter	Ceres	Hasat Tanrıçası
Apollon	Apollo	Müzik ve Şifa Tanrısı
Athena	Minerva	Bilgelik Tanrıçası
Artemis	Diana	Av Tanrıçası
Ares	Mars	Savaş tanrısı
Hermes	Mercury	Tanrıların Elçisi
Dionysos	Bacchua	Şarap Tanrısı
Persephone	Proserpine	Yeraltı Tanrıçası
Eros	Cupid	Aşk Tanrısı
Gaia	Gaea	Yeryüzü Tanrıçası

Olimpos Tanrıları - 12 Olimpos Tanrısı

Yunan mitolojisine göre, on iki büyük tanrı ve tanrıça Olympos Tanrıları veya On iki Olymposlu olarak adlandırılırdı. Olimpos tanrıları 12 kişilik Olimpos konseyde, önemli konuları tartışmak üzere bir araya gelirlerdi.

12 Olimpos tanrısı kimlerdir: Zeus, Hera, Poseidon, Demeter, Athena, Apollo, Artemis, Ares, Afrodit, Hephaestus, Hermes, son olarak çeşitli kaynaklara göre farklılık gösteren onikinci tanrı Hestia veya Dionysus.

12 Olympos tanrısının hepsinin Olympus Dağı'nda bir evi vardı Hades ve Poseidon dışındaki tanrıların, seyahatler haricinde, Olimpos dağında yaşadıkları rivayet edilirdi. Yeraltı dünyasının tanrısı “Hades” yer altında ve denizlerin tanrısı “Poseidon” denizaltındaki sarayında yaşardı.

Aile ve yuvanın koruyucusu olarak anılan “Hestia”  Olympos tanrılarından biridir, ama Olimpos tanrıları arasındaki rekabet ve çekişme onu rahatsız ettiği için Olimpos’tan ayrıldığı söylenir. Bir diğer hikayeye göre Dionysus Olimpos’a gelince, Hestia konseydeki yerini ona bırakmış ve insanların arasına karışmak üzere Olimpos’tan ayrılmıştır. Konseyden ayrılmasına rağmen, Hestia Olympos Dağı'nda evi olan bir tanrı olarak kabul edilirdi.

“Afrodit” yine Olimpos konseyindeki tanrılardan biridir, ancak Yunan mitolojik hikayelerinin çoğunda kocası Hephaistus değildi. 

Yunanistan'daki ünlü Parthenon tapınağında, 12 Olympos tanrısının her birinin bir heykeli vardır. Partheon’da Hades'in bir heykeli yok ancak Hephaestus’un heykelinin olduğu görülür. Bu nokta da belki de Hephaestus’un Hades’in refakatçısı olduğu düşünülüyordu.

12 Olimpos tanrısının kimlerden oluştuğu hatta gerçek rakamın 12’mi olduğu sorusu hikayeyi kimin anlattığına göre değişmektedir, Hadesi çıkararak Hephaestus ‘un Onikinci Olimposlu olarak sınıflandırılıp sınıflandırılamayacağından kimse emin değil. 

Dolayısıyla, Yunan mitlerinin farklı şekillerde anlatıldığı bölgelerde ve zaman içinde kulaktan kulağa hikayeler değiştikçe bazı isimler ve adetler değişir. Aslında Olimpos tanrısı olarak kabul edilebilecek 14 tanrı ve tanrıça vardır. Ancak onikiler deyimi çokça kullanıldığından bu şekilde kabul görür.

Yunan ve Roma Toplumunda Tanrılara Bakış

Geriye dönüp baktığımızda Yunan tanrıları ve tanrıçaları mitolojik hikayelerin aktörleri olarak görüyoruz. Ancak, Antik Yunan ve Roma halkı için onlar Tanrı idi, insanlar eylemlerini tanrıların biçtiği değer yargılarına göre şekillendiriyor, onlar için dua ediyor, kurbanlar adıyorlardı.

Yunan ve Roma mitolojisindeki tanrılar ve tanrıçalar, modern insanın tanrı kavramıyla ilişkilendiremeyeceği zayıflıkları ve acizlikleri sergilemesine rağmen, tanrıların hikayelerini, insan davranışları ve eylemleri hakkında ders vermek için kullanılabilecek metaforlar olarak görmeye başladı.

Yunan Mitolojisinde Yaratılış – Cosmos

Yunan Mitolojisinde Cosmos (Kaos) her şeyin başlangıcıydı. Kelime Yunancada uçurum, boşluk ve büyük boşluk anlamına gelir. Cosmos yani Kaos biçimsiz, formsuz hareketli bir kütle olarak bir nevi tanrı ve evrenin kökeni kavramını karşılar. 

Başlangıçta sadece Kaos vardı ve ardından, Nyx (Gece), Erobus (karanlık) Tartarus (yeraltı veya cehennem) ve Eros (Aşk) Kaos’un parçaları olarak ortaya çıktı.

Hesiodos ‘ın Thegonia eseri, Tanrıların kökeni hakkındaki efsanelerin anlatıldığı önemli bir kaynaktır.  ( MÖ 700 ) Hesiodos’un bu eserde belirttiği Cosmos adlı  biçimsiz, hareketli kütle, bir kavram olarak, İncil'de bahsedilen  Genesis ile benzerlik gösterir. 

Romalı şair Ovid, Cosmos’a daha net bir tanım getirerek, Cosmos’u yaratılıştan önce evrenin içinde bulunduğu dağınık kütle olarak gördü.

Yunan mitolojik hikayeleri çoğunlukla  tanrılar veya kahramanlarla ilgili ritüellerden oluşur. Bunlar arasında, tanrıların ve dünyanın Kaos dışındaki oluşumunun kozmogonik masalları, ilahi hükümdarların ardılları ve tüm bu aktörler arasındaki mücadeleler anlatılır.

Roma Tanrıları ve Tanrıçaları

Roma mitolojisinde temel 12 tanrı ve pek çok mitolojik karakter Yunan mitolojisine paraleldir. Yunan kültürüyle sürekli teması nedeniyle, Romalılar sadece hikayelerini değil, isimlerini değiştirerek Yunan Tanrılarını benimsemiştir. Bu konuda tek istisna  Apollo'dur her iki kültürde bu Tanrı aynı isimle anılır. 

Roma mitolojisinin gelişiminin başlarında, Yunan tanrısı Cronus'a eşdeğer Satürn vardı. Capitoline Tepesi'nin eteğindeki tapınağı, kamu hazinesi ve Roma Senatosu'nun kararnamelerini içeriyordu . Erken Roma kült tanrı üçlüsü; Jüpiter, Juno ve Minerva idi. Capitone tepesindeki tapınak, Zeus’a eşdeğer Tanrıların babası Jüpiter’e ganimetlerinin bir kısmını hediye olarak sunmak için ziyaret ettikleri bir noktasıydı. Jüpiter’in karısı (ve kız kardeşi) Juno, Hera'yı andırıyor.

Benzer şekilde, aşk tanrıçası Afrodit, Roma mitolojisinde denizin köpüklerinden doğan Venüs olarak adlandırıldı.  Hades ve Poseidon kardeşler ise Plüton ve Neptün oldu. Yunan tanrısı Artemis’in eşdeğeri av tanrıçası Diana olarak yeniden adlandırıldı. Savaş tanrısı Ares  başlangıçta bir yenilenme zamanı olan baharla ilişkili bir tarım tanrısı olan Mars'tı. Romalı komutanlar her savaştan önce Mars için hediyeler ve kurbanlar bırakmaya başladı ve zamanla bu tanrı savaş ve beklenen zaferle ilişkilendirildi . Son olarak, Yunan mitolojisindeki haberci tanrı Hermes, Merkür olarak adlandırıldı. 

Yunanistan'da olduğu gibi, Roma şehirleri tanrılardan birini şehirlerinin savunucusu olarak kabul eder ve ona özel tapınaklar inşa ederler ve bu tanrıyı onurlandırmak için ritüeller gerçekleştirirlerdi. Yunanlıların etkisi büyük olsa da, Romalıların kendilerine ait, kendi tasarımları Tanrılar ve mitolojik karakterler de vardı. Örneğin Janus. Etrüsk tanrısı Culsans'a benzer şekilde Janus hem geleceği hem de geçmişi görebilirdi.

Romulus ve Remus 

Romulus ve Remus hikayesi Roma’nın kuruluşunu anlatırken nu ikizkardeşlerin babalarının Tanrı Mars olduğu ve anne tarafından atalarının ise Truva'dan kaçan Afrodit'in oğlu Prens Aeneas olduğunu anlatır. Aeneas aynı zamanda Yunanlı mitoloji kahramanı Hektor'un kuzenidir.

Aeneas'ın torunları, Roma şehrinin kurucuları kabul edilirdi. Efsaneye göre, Romulus ve Remus, savaş tanrısı Mars ve Numitor Alba Longa'nın hükümdar kraliçe siolan Rhea Silvia'nın oğullarıydı. Bir darbede Amulius kardeşini devirdi ve taht iddiasını korumak için Rhea'yı Vestal Bakirelerine katılmaya zorladı. 

Bir gün Mars, genç Rhea'yı ile birlikte oldu. Bu birliktelikten doğan ikizler yani Romulus ve Remus Kral Amulius'un emriyle Tiber nehrine atıldı ancak ikizler nehirde boğulmadan Palatine tepesinin eteklerinde kıyıya vurdu Onları kıyıdan alıp inine taşıyan dişi bir kurt tarafından emzirildiler.

İkizler daha sonra bir çoban tarafından büyütüldü. Delikanlı yaşlarında bu topluluğa liderlik ederek Alba Longa’ya saldırdılar, Amulius’u tahttan indirip öldürdüler. İkizler daha sonra, çocukken kurtarıldıkları yerde bir şehir kurmaya karar verdiler ancak şehrin kuruluş aşamasında yaşadıkları bir tartışma sonrası Romulus, Remus’u öldürdü. Daha sonra kurulan şehrin adı Roma oldu.