Aşkın Tarihi
Aşk nedir? Hepimiz bu gezegendeki en evrensel, en gizemli ve kendini kaptıran her kalbi büyüleyen fenomenlerden birine cevap vermek istiyoruz.
Antik Yunanlılar aşkı “tanrıların çılgınlığı” olarak adlandırmıştı. Modern psikologlar bunu başka biriyle duygusal birliğin güçlü arzusu olarak tanımlarlar. Ama, aslında aşk nedir. Shakespeare, “Aşk kördür ve aşıklar göremez” demişti. Aristo, “Aşk, iki bedende yaşayan tek bir ruhtan ibarettir” diye tarif etmişti. Mevlana ise şöyle demişti, Akıl bütün gidilecek yolları bilse bile, gene aşk yolunu bilemez, şaşırır kalır.
Çok yönlü, dinamik, yaratıcı ve her şeyi kapsayan bir olgudur aşk. Spinoza'nın tuttuğu başka bir manzara, sevginin bizi tüm doğaya geniş bir sevgiye doğru yükseltmesidir. Onun için, bir aşk eylemi, var olanı yıkıp, yerine, yıkımdan doğan güçle, daha kuvvetle kendini gösteren bir farklılaşımdır.
Aşk önceden tasarlanamayan, seçilemeyen, şekillendirilemeyen bir duygudur. Aşık olan kişi sadece aşkın oluşturduğu dürtüleri törpülemeye çalışabilir, aşk insan kalbine, çağırılmadan gelir ve haber vermeden bir anda çıkıp gidebilir.
Aşkın 3 aşaması
Aşka dair insan davranışlarının süreçleri incelendiğinde, 3 evre yaşandığı görülür, ilk 2 evre farklı sıralamalarla ve tekrarlanan periyodlarda gerçekleşir
Şehvet: Potansiyel sevgililerin, cinsel arzularına dair en yoğun hissettikleri dönemlerdir.
Cazibe: Bu aşamada sevgililer birbirlerine karşı çok yoğun bir sevgi duymaktadır, birbirlerinden başka bir şey düşünemezler. İştah kaybı, daha az uyuma ile yetinme ve yoğun bir hayalperestlik hakimdir.
Bağlılık: Sevgililer arasındaki ilişki süresi belli bir olgunluk evresini tamamlar. Birbirlerine karşı sevgi ve ilgisini kaybetmeyen çiftler bu evrenin devamında ortak bir hayat kurabilirler.
Aşkın kişilerde yarattığı duygu halleri ve Aşkın fiziksel belirtileri:
Aşık olunan kişi dünyanın merkezindedir, onun sevdiği şeyleri sevme ve kusurlarını görmeme eğilimi yaratan hormonlar devrededir:
Yoğun enerji ve az uyuma isteği, İştah kaybı, Dengesiz Ruh hali, Ayrılma anksiyetesi
Özlem, Duygusal birlik için yoğun motivasyon, İyelik, kontrolsüz düşünceler, heyecan.
Aşkın sebep olduğu beyin aktiviteleri, hormon hareketleri ve ruh hali
Dopamin: Aşıksanız beyniniz çok fazla dopamin salgılayacak. Dopamin salgılama, sevgili ile konuşurken, onu düşünürken, öpüşürken yani karşılıklı etkileşim olan anlarda ortaya çıkan iyi bir kimyasaldır.
Dopamin, farklı bağımlılıkları olanlarda çok aktif olan, ödüllendirici bir kimyasaldır. Yani kumar bağımlılığı, uyuşturucu bağımlılığı, gıda bağımlılığı veya herhangi bir bağımlılıktan muzdarip biri aslında dopamin bağımlısıdır. Yani aşık olduğunuzda, aslında arzu ettiğiniz kişiye bağımlısınızdır.
Aşık olanların, dopamin ödül sisteminde yer alan beynin birçok bölgesinde daha fazla aktivite gösterdiği tespit edilmiştir.
Bir ebeveynin sevgisi, hipotalamus dışında, aynı alanların hemen hemen hepsini aktive eder, bu hipotalamusun romantizmin cinsel bileşeninden sorumlu olabileceğini gösterir.
Aşık olan kişilerin Beyinlerinde yer alan Amigdala, frontal ve prefrontal kortekslerde, aktivitelerin azalmış olduğu da tespit edilmiştir. Amigdala korku ve endişelerle bağlantılı olarak hatalarınızdan sonuçlar çıkarabilmenizi sağlayan korteksdir. Frontal ve prefrontal korteksler; analiz, yargılama, gecikmiş tatminlenme ve olayların sonuçlarını tahmin etme ile bağlantılıdır. Bu durum, aşık kişilerin davranış tipolojisi ve sebepleri hakkında fikir vermektedir.
Serotonin: Aşk beyinde seratonin miktarının düşmesine sebep olmaktadır.
Serotonin düzeyi, obsesif kompulsif bozukluğu olan kişilerde de düşüktür. Seratonin düşüklüğü, kişilerin endişe hissetmesine ve kontrolsüz düşüncelere sebebiyet verir. Bu yüzden, romantizmin ilk dönemlerinde, duyulan yoğun arzu ve sevilen kişiye karşı duyulan takıntılı hisler endişe ve sağlıklı düşünememeye sebep olur.
Aşık olunan kişiye duyulan Mükemmeliyet düşüncesi
Romantik hisler beslediğiniz, kişiyle ilk tanıştığınızda, olumlu niteliklerine ve ortak noktalarınıza bakmaya eğilimlisinizdir.
Bu aslında kötü bir şey olmayabilir. Sevdikleri kişileri idealize eden ve kusur aramayan insanların ilişkilerinde daha mutlu ve sorunsuz olduğu gözlenmiştir.
Aşkın sonu: Hormonların ve beyin aktivitelerinin normalleşmesi
Aşka ömür biçen 3 ay 5 ay diye kategorize eden pek çok araştırma okumuşsunuzdur. Gerçekte herkes için kabul edilebilir süreler yoktur. Ancak Dopamin, seratonin gibi hormonların düzene girmiş olması, en azından o çılgınca aşk günlerinin bittiğini kabul etmeyi gerektirir.
Aşk ve Seks
Aşkı belirleyen beyin aktiviteleri 3 başlıkta sıralanır: şehvet (cinsel tahrik), romantik aşk ve derin bağlılık duyguları. Bu üç beyin sistemi genellikle derinden örüntülüdür yani birbirini etkiler, tetikler ve takip eder.
Aşkın 3 evresi olarak da adlandırılacak bu üç adımlık süreçteki istisna ise, insanların aşık olmadığı, sevmediği kişilerle de seks yapabileceği, ya da asla seks yapmak istemeyeceği birine aşık olabileceği şeklindedir. Yani Şehvet duymadığınız birine karşı romantik bir bağlılık hissedebilirsiniz veya tam tersi. Kısacası, bu temel dürtülerin her biri farklı bir birincil beyin ve kimyasal sistem ile ilişkilidir.
Bir İtalyan atasözü, şehveti "en yaşlı aslan odur" diye tanımlar. Şehvet, uzun zamandır hem erkeklerde hem de kadınlarda testosteron sistemi ile ilişkilendirilmiştir. Bunun yerine, romantik aşk, en başta beyindeki dopamin sistemi tarafından düzenlenir. Ve derin bağlanma duyguları artık nörokimyasal sistemler, oksitosin ve vazopressin ile bağlantılıdır.
Çoğu insan, romantik aşk ve şehvet arasındaki farkı kolayca ayırt eder. Polinezya adalarından biri olan Mangaia’daki halk kültüründe “gerçek aşk”, cinsel arzudan ayrı romantik bir tutku olan inangaro kino olarak adlandırılır. Kenya'nın Taitası, romantik aşkı pendo olarak ifade ederken, şehveti ashiki diye adlandırır. Brezilya'nın kuzeydoğusundaki bir kasaba olan Caruaru'da yerliler şöyle diyor: “Amor, her zaman onunla birlikte olmak arzusu duyduğunda; dersin; Onsuz yaşayamazsın. ”Paixao" kelimesi ise sadece şehvet duyulduğunu gösterir.
Aşk, ontolojik bir olay olduğu için, tarihin her döneminde, farklı kültürlerde, farklı coğrafyalarda farklı konseptler de kendini gösterdi, özündeki ateş aynıydı ama tarih boyunca farklı kavramlarla örtüştü, farklı hikayelere yakıştırıldı. Böylece, tarihteki her dönem aşkı kendi felsefe ve yaklaşımlarıyla tanımlamaya, açıklamaya çalışan düşünürler ortaya çıktı.
Tarihe Yer Etmiş Büyük Aşk Hikyeleri
Paris ve Helen
Yunan mitolojisine göre, Paris ve Helen arasındaki aşk Truva'nın çöküşünü hazırladı. Mitolojik hikayeye göre, Truva Prensi Paris'in üç tanrıçadan hangisinin - Hera, Athena ve Afrodit - en güzel olduğuna karar vermesi istenir. Paris, Afrodit'i seçti, çünkü Afrodit, kendisini seçmesi karşılığında ona dünyanın en güzel kadınını vaat etmişti. Ve en güzel kadın Sparta'lı Helen, Kral Menelaus'la evliydi. Birkaç yıl sonra, Paris Sparta'ya gitti, Helen’den aşkına karşılık alınca, onu Troya’ya kaçırdı ve Homer’in İlyada destanında anlattığı savaş Menelaus’un Helen’i geri almak ve Troya'lılardan intikam almak için adım atmasıyla başladı.
Orpheus ve Eurydice
Antik Yunan mitolojik kahramanı Orpheus, sadece insanları değil vahşi hayvanları bile büyülediği güzel müziği ile ünlüdür. Ama aynı zamanda karısı Eurydice’ olan aşkıyla tanınır. Bir yılan sokması sonucu Eurydice öldüğünde Orpheus, Yeraltı Dünyasına gitmeye ve onu geri getirmeye karar verdi. Müziği ile Hades'in tanrılarını büyüledi ve Eurydice'i onunla birlikte geri almasına izin verdiler. Ancak, yeraltı dünyasından çıkana kadar geriye bakmamaları gerektiği söylendi. Hades'in kapılarına ulaştığında Orpheus, Eurydice'nin onu takip edip etmediğini görmek için geri döndü ve o an Eurydice ölülerin dünyasında ortadan kayboldu.
Kleopatra ve Mark Antony
Mısır firavunu Kleopatra ve Romalı General Mark Antony (Marcus Antonius) arasındaki aşk trajik sonu ile tarihe geçti. Kleopatra için Roma’yı karşısına alan Antonius, ordusu, Augustus liderliğindeki Roma ordusuna karşı kaybedince intihar eder. Rivayete göre Ona Kleopatra’nın öldüğü haberi gelince intihar etmiştir. Augustus’un zaferi kesinleşince Kleopatra’nın önce onunla uzlaşmaya çalıştığı, Augustus buna yanaşmayınca intihar ettiği söylenir.
Lancelot ve Guinevere
Lancelot ve Guinevere'nin hikayesi, Kral Arthur efsanesinin bir parçasıdır. Guinevere Kral Arthur'la evlidir, Lancelot kralın sadık şövalyelerinden biridir. Lancelot ve Guinevere arasındaki gizli aşk ortaya çıkınca, Yuvarlak Masa Şövalyeleri, Arthur ya da Lancelot'u destekleyen iki gruba ayrıldı. Lancelot ve Arthur arasında yaşanan bir dizi savaştan sonra Guinevere ülkede yaşanan kargaşanın son bulması için kocasına geri döndü.
Romeo ve Juliet
Ünlü İngiliz şair ve oyun yazarı William Shakespeare tarafından 1590'lı yıllarda yazılan Romeo ve Juliet, popüler kültürde de çokça yer alması sebebiyle muhtemelen en çok bilinen aşk hikayesidir. Kendisinden önceki tüm aşk hikayeleri gibi bu hikayede mutlu sonla bitmez. Birbirine düşman iki ailenin birbirini seven gençleri hikayenin sonunda intihar ederler.
Shah Jahan (Şah Cihan) ve Mumtaz Mahal
Şah Jahan ve Mümtaz Mahal, Mumtaz 14. çocuğunu doğururken ölene kadar sevgi dolu bir evliliği paylaşan Babür Kraliyet çiftiydi. Şah Jahan, karısının ölümünden sonra üzüntü ve kederden harap oldu. Ama onun kederi, sevgili eşinin son dinlenme yeri olarak hizmet etmek için dünyanın en büyük mimari başyapıtlarından birini inşa etmesine ilham verdi. Tac Mahal'ı tamamladıktan kısa süre sonra, Şah hastalandı ve en büyük oğlu tarafından devrildi. Hayatının geri kalanını ev hapsinde geçirdi ve eşinin yanında gömüldü.
Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan
Osmanlı hanedanının en büyük ve en başarılı hükümdarı Kanuni Sultan Süleyman, ile Osmanlı haremine gelen Ukrayna asıllı bir cariye olan Roxelana arasındaki aşk. Padişahın onu yasal karısı ilan etmesi ile perçinlenmişti. Padişahın haremden seçtiği kadınlar gözde, ikbal olarak adlandırılır ve padişahtan çocukları olursa Valide sultan olarak adlandırılırlardı ancak hiçbirisi ile padişah arasında resmi bir karı koca statüsü kurulmamıştı. Daha sonra Hürrem adını alan ve Hürrem Sultan olarak anılan Roxelana bu konuda ilk olmuştur. 1558 yılında Hürrem’in ölümünün ardından Sultan Süleyman kendi ölümüne kadar. 8 yıl yasını tutmuştur.
Leyla ve Mecnun
Ortaçağ şairi Nizami Gencevi’nin romantik şiiri Layla ve Majnun . Bir Arap efsanesinden ilham alan, ulaşılamaz aşk hakkında trajik bir öyküdür. Layla ve Qays okul yıllarında birbirlerine aşık olurlar. Sevgileri anlaşılınca, ailelerince birbirlerini görmeleri engellenir. Qays bu ayrılığa dayanamaz ve kendini çöllere sürgün eder. Yemeden içmeden kesilir. Eksantrik davranışlarından dolayı, Majnun (madman – deli) olarak bilinir. Leyla bir başkasıyla evlendirilmiştir ama Qays’ı unutamamıştır, kocasının ölümünden sonra çöllerde Mecnun'u bulur ama Mecnun onu tanımaz ve “Leylâ benim içimdedir, sen kimsin?” der. Hikayenin sonunda, Leyla’nın ölüm haberini alan Qays yani Majnun, Leyla’nın mezarının üstüne kapanıp, Tanrı’dan canını almasını ister ve duaları kabul olur. İki sevgili, yan yana gömülürler.
Bonnie ve Clyde
Büyük Buhran sırasında Orta Amerika'yı dolaşan Bonnie ve Clyde, o günlerde iki azılı suçlu olarak anılıyordu. Çeteleri pek çok soygun ve polis ölümünden sorumluydu. Bonnie ve Clyde tanıştığında (muhtemelen 1930'da), Clyde sabıkalı bir suçluydu ama bu Bonnie’nin aşkını engellemedi. Kendisine suç teşebbüslerinde katılmaya karar verdi ve sonuna kadar onunla kaldı. 1934'te Louisiana'daki Bienville Parish'te polis tarafından pusuya düşürülerek öldürüldü. Çift birlikte gömülmek istemişti ama Bonnie'nin ailesi buna izin vermedi.
Grace Kelly ve Prens Rainier
20 yaşında profesyonel aktris ve 23 yaşında bir film yıldızı olan Grace Kelly, 26 yaşında Monaco Prensi Rainier III ile evlenip gerçek hayattaki bir prensese dönüştü. Prenses Grace 1982'de bir trafik kazasında 52 yaşında hayata gözlerini yumdu. Prens Rainier, daha sonra bir daha evlenmedi. 2005 yılında öldüğünde karısının yanına gömüldü.
Johnny Cash ve June Carter
Country müzik yıldızları Johnny Cash ve June Carter, Grand Ole Opry'de sahne arkasında ilk tanışmalarından 13 yıl sonra, 1968 yılında, evlendi. Her ikisi de ilk tanıştıklarında başka insanlarla evliydi ama aşkları sonunda karşı konulmaz olduğunu kanıtladı. Çift ölüm onları ayırana kadar 35 yıl boyunca birlikte müzik yapmaya devam ettiler 2003 mayısında June Carter, dört ay sonra ise Johny Cash vefaat etti.
yazıyı soluksuz okudum. Bu aşk hikayelerinin bir çoğu dram ile sona eriyor. belki de insanların duygularına hitap ettiği için önemseniyor ve dillerden düşmüyor. aslında insanlar arasında belki de milyon tane buna benzer aşk hikayesi çıkar, ama dillere destan hale gelmeyebilir.
YanıtlaSilAşkın tarihini okurken tekrar görmüş olduk.. Aşk kavuşamayınca güçlenen zehirli bir duygu..
YanıtlaSil