Günümüzde kullanılan Gümrük tarifeleri ve vergilendirme sisteminin ilk örneği, bugün Suriye sınırlarında yer alan Palmira antik kentinde, günümüzden y
Günümüzde kullanılan Gümrük tarifeleri ve vergilendirme sisteminin ilk örneği, bugün Suriye sınırlarında yer alan Palmira antik kentinde, günümüzden yaklaşık 2000 yıl önce, hazırlanmıştır. Kireçtaşından duvarlara, Yunanca ve Aramice olarak oyulmak suretiyle, yazılan metin, aynı zamanda bugüne dek bulunmuş en uzun Aramice duvar yazıtıdır. Palmira vergi yazıtları (Palmyrian Tariff) Roma imparatoru Hadrian (Hadrianus) döneminde MS 137 yılında oluşturuldu.
(Palmira
Tabletleri - St. Petersburg Hermitage müzesi)
O dönem bölgesel farklılıklar taşısa da tüm Roma şehirlerinde uygulanan, ticareti yapılan ürünlere yönelik ithalat ve ihracat vergi oranları bu yazıtlar sayesinde yazılı olarak halkın, gezginlerin ve tüccarların görebileceği şekilde şehrin agorasında sergilenmiş oldu. Palmira kenti Akdeniz’i Hindistan’a bağlayan, İran ve Arap ticaret yollarının da kesiştiği stratejik bir noktada yer alan, geliri önemli ölçüde ticarete bağlı bir şehirdi. Tekstil, baharat ve mücevherat yoğun ticareti yapılan ürünlerdi.
O dönem şehrin giriş kapılarında yer alan ve 2-3 metre yüksekliğinde bir sıra duvar halinde yer alan bu yazıtlar şehre gelen kervanlara taşıdıkları yük cinsine göre yapılacak vergi sınıflarını içermekteydi. Yazıtlarda belirtildiğine göre, vergilendirme adet üzerine yapılmakla birlikte, adet olarak yük hayvanlarını baz aldıkları, her bir deve ya da eşek yükü karşılığında belirlenmiş vergi birimi ne ise, ona göre ödeme yapılmaktaydı.
Bu vergi yazıtlarının bulunduğu noktada, ilgili vergi memurlarının görev yaptığı sanılmaktadır. Ek bilgi olarak Bu duvarlarda, ticarete konu ithal mallara dair vergi bilgilerinin yanı sıra şehir kaynakları ya da şehirde yapılan işlere dair farklı konularda belirlenmiş vergilerde yer almaktaydı. Örneğin su kullanımı için ödenmesi gereken günlük su vergisi ya da fahişe çalıştırmak için ödenmesi gereken vergi gibi çeşitli sınıflarda ödenmesi gereken vergiler belirtilmiştir.
MÖ 20 yılında Roma ve Part (Parthian) imparatorlukları arasında imzalanan barış anlaşması sonrasında özellikle Bağdat ve Damascus (Şam) arasındaki ticaret hacmi önemli ölçüde artmış ve bu 2 merkez arasında yer alan Palymra, kervanlar için önemli bir uğrak noktası olmuş ve hızla zenginleşmişti. Zamanla Palymra “Çölün Gelini” olarak anılan cazibe merkezi bir şehir haline gelmişti. Gelişen ticaret hacminin kontrol altına alınması ve bir siteme bağlanması açısından imparator Hadrian döneminde oluşturulan bu vergi yazıtları yaklaşık 100 yıl daha ticari önemini koruyacak olan bu şehre hizmet etti.
Günümüze değin 2000 yıl boyunca, bu yazıtlar zamanın etkilerine yenik düşerek zarar görmüş olmakla birlikte. Bugün “Palmyran Tariff” diye adlandırılan bu yazıtların ana kütlesi 1882 yılında Rus prensi Abamelek-Lazarev’in bölgeye yaptığı bir seyahati sırasında tesadüfen keşfedildi, öncelikle yazıtın çizimlerini yaptıran prens daha sonra fotoğraflanmasını da sağlayarak, 2 yıl sonra Rusya’da yayınladığı kitabında yer verdi (Abamelek-Lazarev Pal’mira. Archeologičeskoe izsledovanie 1884)
Yaklaşık 20 yıl sonra 1901 yılında Rus imparatorluğu, dönemin hükümdarı II.Abdül Hamid’den alınan özel izinle Çar II.Nikolay’a hediye olarak yazıtları Rusyaya götürdü. Yazıtlar 640cm uzunluğunda yekpare bir taş halinde olduğu ve tek bir kütle olarak taşınamadığından diklemesine 4 parçaya bölündü. 1903 yılında St. Petersburg Hermitage müzesinde tekrar monte edilerek sergilenmeye başlandı. Halen aynı müzede sergilenmektedir.
(UNESCO) Dünya Kültür Mirası listesinde yer alan Palmira antik kenti 2015 yılı mayıs ayında, Işid örgütü tarafından ele geçirildi. Örgüt fanatikleri tarafından Roma İmparatorluğu'ndan kalma Zafer Takı (Septimius Severus ) ve Baal Shamin Tapınağının havaya uçurulduğu ve çeşitli antik kalıntılara zarar verildiği bilinmekte. 2016 mart ayında rejim güçleri tarafından geri alınan şehirde restorasyon çalışmalarının yakın bir tarihte tekrar başlanacağı bildirildi.
Aykut Alan, www.uztarih.com, Mart 2016
- https://archive.org/details/michael-sommer-palmyra-a-history-2017-routledge/page/139/mode/2up
- https://doi.org/10.2307/299013
- https://doi.org/10.11588/diglit.5070
- https://www.theguardian.com/world/2017/jan/20/isis-destroys-tetrapylon-monument-palmyra-syria
- https://www.theartnewspaper.com/2016/03/07/this-is-living-antiquity-the-director-of-the-hermitage-wants-to-rebuild-palmyra
YORUMLAR