Asklepion Yapı Kompleksi
Asklepion, Tıp tanrısı Asklepios onuruna inşa edilen Pergamon akropolünün tabanında bulunan eski bir şifa kompleksidir. Asklepion, antik Yunanistan'da şifa merkezi olarak işlev gören tapınak ve hastaneden oluşan yapı kompleklerini tanımlamak için kullanılan bir terimdi. Bunlar günümüz hastanelerinin ilk örnekleridir.
Pergamon antik şehrindeki bu tapınak ve hastane kompleksi, MÖ 4.y.y.’da tarih kitaplarına bir kompleks olarak geçmişse de daha eski tarihlerde de daha küçük ve sınırlı bir şifa alanı, en azından şifalı sularından faydalanılan bir yerleşke olduğu bilinmekteydi.
Bergama da yer alan Asklepion MS 2.y.y.’da, antik dünyanın en iyi bilinen şifa merkezlerinden biri haline geldi. Asklepion aynı zamanda dünyanın ilk psikiyatri hastanesiydi. Sonraki 1500 yıl boyunca, sırasıyla Bizans, İslam ve batı tıbbını etkileyecek önemli çalışmalar yapan ve kaynak eserler bırakan hekim Galen, Bergama'da doğdu ve ilk etkin tedavilerini burada uyguladı.
Pergamon'da kullanılan ve daha sonra radyoaktif özelliklere sahip olduğu keşfedilen kutsal bir su kaynağıyla tamamlanan tedavilerin çoğu yüzyıllarca kullanıldı. Hala çeşitli hastalıkları tedavi ettiğine inanılmaktadır. Roma imparatoru Marcus Aurelius gibi önemli tarihi karakterler tarafından ziyaret edildi.
Asklepion Nedir
Bu yazıda ele aldığımız Asklepion, Bergama sınırları içinde, pergamon Akropoline yakın bir mesafede bulunan Antik çağın en büyük şifa ve tapınak komplekslerinden biri ve dünyanın ilk psikiyatri hastanesidir.
Benzer bir yapı Yunanistan’ın Kos adasında’da yer almakla birlikte, Yunan ve Roma döneminde, farklı şehir ve coğrafi bölgelerde yapılmış 320 adet “Asklepion” yani sağlık merkezi olduğu bilinmektedir.
Asklepion Nerede, Asklepion’a Nasıl Gidilir
Asklepion, şehir merkezinin kuzey batısında yaklaşık 1,3 km mesafededir. Pergamon Akropolüne 4km mesafede ve güney batısında yer almaktadır.
- İzmir’den D550/E87 üzerinden 108 km
- İstanbul’dan E881 üzerinden 412 km
Asklepion lokasyon Google map: https://goo.gl/maps/PbVVsFwYh192
Asklepion adres: Zafer Mahallesi, 35700 Bergama/İzmir
Asklepios Efsanesi
Yunan Mitolojisinde bahsedilen efsaneye göre, Asklepios, ölüleri diriltme yetkisine sahipti. Asklepios Apollo’nun bir insandan doğma yarı tanrı oğluydu ve ölüleri diriltme gücünü Zeus’tan almıştı.
Bir diğer söylenceye göre; Asclepius, hem babası Apollo hem de centaur Cheiron'un şifa sanatını öğrendi; Cerrahide çok yetenekliydi ve şifa veren ilaçlar yapıyordu ve zamanla ölüme de çare buldu. Hadesten geri çağırdığı ölülerden dolayı, Hades, kimseye hükmedemeyeceğinden, Zeus ise ölü ve canlı insan nüfusu arasındaki dengenin bozulacağından korktu. Sonunda Zeus bir yıldırımla, yarı Tanrı olan Asklepios’u öldürdü.
MÖ IV. Yüzyılda doğduğu yer olan Epidaurus'ta kendisine atıfla büyük bir kutsal alan tahsis edildi . Bergama Asklepionu yıllar sonra kuruldu.
Yunan Mitolojisinde Asklepios’un bir yılan formunda olduğu düşünülüyordu, yapılan betimlemelerde ise elinde, bir yılan dolanmış asa tutan bir insan şeklindeydi. Yılan, mitolojide, pullarının yani cildinin dökülüp yenilerinin çıkması sebebiyle yenilenmenin,(rejenerasyon) yeniden hayata dönmenin sembolü olarak görüldüğü için, tıp biliminde yılanlar sembolize edilmektedir.
Asklepion Tedavi şekilleri
Psikoterapi, masaj, bitkisel ilaçlar, çamur ve banyo tedavileri, ameliyatlar ve hastaların telkinlerle uykuya yatırılması ve gördükleri rüyalara göre, hekimlerin yorumları doğrultusunda reçete edilen suların içilmesi gibi tedavi yöntemleri kullanılırdı.
Hastaların şifa kompleksine girişi kutsal yoldan yapılır. Hastaların şikayetleri dinlenir, sağlık kontrolü yapılır ve temizlenmeleri sağlanarak tesiste kendilerine yer verilirdi. Yer altı pasajları, bu pasajlardaki yürüme yolları, pasajlara bakan uyku odaları ve pasajlara yukarıdan akan suyun oluşturduğu mistik sesler tamamen rehabilitasyon yoluyla tedavi için oluşturulmuş bir atmosferden ibaretti.
Yeraltı pasajlarında, geçitlerin her iki tarafında da hücrevari uyku odaları bulunurdu ve hastalar geceyi bu odalarda, uyumadan önce hekimlerin, iyileşeceklerine dair telkinlerini dinleyerek geçirirdi. Sabahları, kendi hastalıklarının teşhisini kolaylaştırmak için gördükleri rüyaları veya tünelde gezerken duydukları sesleri hekimlere anlatırlardı.
Asklepieion’da uygulanan tedavi şekilleri hakkında en temel bilgiye, Mysia’lı hatip ve yazar Aelius Aristides’in günlüklerinden ulaşıyoruz. MS 143 yılında Roma’da geçirdiği bir hastalık sonrası Pergamon Asklepion’a yatan Aristides’in, çeşitli aralıklarla 13 yıl tedavi gördüğü söylenir. Aristides, Hieroi Logoi adlı eserinde, Asklepion’da, çeşitli hastalıklar sebebiyle uygulanan tedavi yöntemlerini tek tek anlatmıştır: (www.uztarih.com)
Asklepion'da uygulanan tedavi yöntemleri:
Zihinsel rahatsızlıklar: Hastaların uyku odalarında uyutularak rüyalarının hekimlerce yorumlanması (telkin yoluyla tedavi)
Bedensel hastalıklar: Sıcak, soğuk ve çamur banyoları,
Şifalı otlar,
Diyet kürleri,
Güneşlenme terapileri
Bitkisel yağlarla masaj,
Çeşitli bitkisel karışımlarla hazırlanan merhemler,
Kan aldırma,
Bağırsakların boşaltılması,
Cerrahi müdahaleler
Asklepion'da hasta, huzurlu, temiz ve güzel bir ortamda kalmaktaydı
Tiyatro ve müziğin yanı sıra diyet değişiklikleri, hidroterapi ve psikoterapi görmekteydi
Hekimlerin, gözlem, muayene ve yorumlarına göre tedavi süreçleri devam ederdi
Hastaların telkinle uyutulması ve rüyalarının dinlenmesi şu yüzden önemliydi. Rüyaların, tanri Asklepios’un bir ziyareti olduğu,rüya yorumlarında hastalık veya tedavi ile ilgili ipuçları bulunabileceği düşünülürdü.
Asklepion'da, çoğu kez haftalarca, belki aylarca kalacak olan hastalara, müzik ve tiyatro gibi antik dönemin en temel sanatların sunulması, sanatın tedavi sürecinde, moral ve motivasyonun arttırılması, hastanın kendini sosyal hayattan kopmamış ve normal bir birey gibi hissedebilmesi açısından ne kadar önemli olduğunun bilindiğini göstermektedir..
Zamanla, Bergama Asklepionu, antik çağın en ünlü şifa merkezi ve dünyanın ilk psikiyatri hastanesi olmuştur.
Asklepion’a Ölüm Giremez
Asklepion kompleksinin girişinde veya belki Asclepius Tapınağının girişinde “Buraya Ölüm Giremez” yazıldığı rivayet edilir.
Bütün insanlar için Pergamum Asklepionunu ziyaret etmek mümkün değildi. Kimlerin girebileceği konusunda katı kurallar vardı: Ölüme yakın kimse buraya gelemezdi. Asklepion'un insanların tedavi edildiği bir yer olarak ününü kaybetmemesi çok önemliydi. Bu nedenle ağır durumda ve iyileşme ümidi olmayan hastaların kabul edilmediği bilinmektedir.
Asklepion Mimarisi
Kutsal alan 110x130 metre ölçülerinde geniş bir avluyu merkez almaktadır. Avlunun kuzeyinde restorasyon ile ayağa kalmış galeriler bulunmaktadır. Kuzeybatıda kayalıklara oyulmuş bir tiyatro yer alıyor. Doğu tarafında kütüphane ve batı tarafında sütunlar yer alan bir diğer galeri bulunmaktadır.
Asklepion'ta 2 küçük tapınak, hastalara yönelik uyku odaları (rüyaların analiz edildiği yerler), çeşmeler ve kutsal banyo havuzları bulunan stoa ile çevrili bir avlu vardır. Kütüphane 3500 kişiliktir.
Asklepios Tapınağı - Temple Of
Asclepius Tapınağı, yılanlarla süslenmiş bir sunak parçası dışında neredeyse tamamen kaybolmuştur.
Asklepion tedavi merkezine ait yerleşkenin kuzeyinde yer alan Asklepios Tapınağı oval bir şekle sahipti. Roma’nın ünlü Pantheon tapınağına benzer bir formatta M.S 150 yıllarında Konsül L.C Rufinus tarafından inşa ettirilen Asklepion Tapınağı sütunlu bir girişe sahipti. Tapınağın Giriş kapısının hemen karşısında Asklepios’un heykeli bulunmaktaydı.
Via Tecta (Kutsal Yol)
Asklepion'a giden kutsal cadde olan Via Tecta'nın yönü Bergama Akropolüne bakmaktadır. Akropole doğru uzanan 1 km'lik bu yol, Asklepion’a gidecek hastalar ve ziyaretçilerin tercih etmesi gereken tek güzergahtır.
Asklepion, antik çağda şehir merkezi olan Akropol’ün dışında uzakta bir noktaya inşa edilmiştir. Kos adasındaki Asklepionun konumu da benzer şekilde şehir merkezinden uzaktır. Asklepion içinde yer alan tiyatro ve geniş avlusunun bir takım şenlik ve kutlamalar için belirli zamanlarda halka açıldığı ancak diğer zamanlarda sadece hastaların girebildiği ve şehirden izole alanlara kurulmasının bu yüzden önemli olduğu düşünülmektedir.
Asklepion’un keşfi ve Arkeolojik kazılar
Bergama Akropolünde ilk kazılar 1865 yılında yapıldı. Sonraki yıllarda arkeologlardan oluşan ekiplerde pek çok kazı yaptı. Tüm bu kazılar Akropole odaklanmıştı. Asklepion'un varlığı biliniyordu ancak kalıntılarını bulunamamıştı. Asklepion 1920'lerde Alman arkeolog Theodor Wiegand tarafından tespit edildi. Asklepion’da dönem dönem yapılan restorasyon ve kazı çalışmaları ile eserlerin bir bölümü ortaya çıkarılmıştır. Bugün için bölgede düzenli bir kazı çalışması yapılmamaktadır.
Hekim Galen – Şifacı Galenus
Asklepion, II. Yüzyılın ikinci yarısında, tıbbi çalışmaları, ilaç formülleri ve kendinden önceki tıp çalışmalarını derleyerek oluşturduğu eserlerle Roma imparatorluğunun en büyük hekimi haline Claudius Galenus (Galen) sayesinde büyük ün kazandı.
Galen, kariyerine Asklepion'da çalışmalarını sürdüren tıp ekibinin bir parçası olarak başladı; Daha sonra tıp bilgisini derinleştirmek için Korint ve İskenderiye'ye seyahat etti . MS 157'de Bergama'ya geri döndü. MS 162 yılında Roma'da yerleşti ve burada İmparator Marcus Aurelius ve oğlu Commodus'a hekimlik yaptı. Daha sonra Asklepion'a geri döndü.
Galen yüzlerce inceleme yazdı. Tıp alanında, “bugüne kadar tüm önemli Yunan ve Roma tıp eserlerini inceleyerek” derlediği, düzeltmeler yaptığı, kendi teorilerini eklediği bilinir. Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşünün ardından, Avrupa’da, eserlerini okutacak okullar veya uygulayacak şifa kurumları kalmadı, Avrupa’nın karanlık çağında tıp bilimi de karanlığa gömüldü.
Bizans İmparatorluğu ve İslam dünyasında, ise, Galen'in eserleri incelenmeye, çalışmaları geliştirilmeye devam etti. Bu sayede ortaçağda, Galen'in eserleri tekrar Avrupa’ya bu kez Endülüs Emevileri aracılığıyla ulaşmış oldu.
Galen’in tıbbi başarısıyla ne derece boy ölçüşeceği bilinmese de, çok başarılı felsefi eserler yazdığı da söylenir. Ne yazık ki bu eserler sadece Roma şehrindeki kütüphanelerde yer alıyordu ve MS 191 yılında Roma’da yaşanan bir yangında eserleri yok oldu. Bununla birlikte, tıbbi çalışmaları hayatta kalmış, Romanın düşüşünden sonra, aynı zamanda İslam dünyasının ve Ortaçağ Avrupa'sının da tıp çalışmalarına yön vermiştir.
diğer yazılarınız gibi bu yazınızı da heyecan ve keyifle okudum. Bergama'da ki antik kenti gezerken bu bilgilere sahip olmadan gezmiştim. Keşke önceden bilgim olsaydı da daha bilinçli gezebilseydim. harika binalar, şehirler, tarihi eserlerle dolu olan ülkemizin bir medeniyet beşiği olduğunu bildiğimiz halde halen okumaktan ve araştırmaktan aciziz. tekrar teşekkür ediyorum. emeğinize sağlık. özellikle askleipon hakkındaki bilgiler oldukça etkileyici.
YanıtlaSil