Hava taşıtları Tarihçe
Havacılık endüstrisi ve ilk uçak denildiğinde aklan gelen Wright kardeşlerdir ancak onlardan öncesi de vardı. Örneğin ilham aldıkları Alphonse Pénaud. Penaud tasarladığı kauçuk uçak modeli ile 1871 ‘de pariste gerçekleştirdiği, 12 saniyeden az süren uçuş denemesiyle ses getirmişti.
Bu ilk “yapısal dengeli uçak” idi. Penaud havacılık endüstrisini kuran kişi olarak anılır. Pervaneli ornithopter onun tasarımıdır. Paul Gauchot ile birlikte, toplanabilen iniş takımları olan bir amfibik (su üzerinde hareket edebilen) tek kanat bir uçak tasarlamıştır.
1903 yılında uçaklarıyla Kitty Hawk’ta havalanmayı başaran, daha sonra 30 eylül 1908 de Manş’ta 10 dakika süreyle uçan Wright kardeşler, havacılık tarihinde önemli bir rol oynamışlardır.
Havacılık tarihinde “havadan daha hafif” taşıtlar ; Balonlar ve güdümlü balonlar, taşımacılık amacıyla bir dönem kullanıldı, ancak güvenli ve etkin bir yol değildi.
1898 -1906 arasında Brezilyalı Alberto Santos Dumont balonlarla pek çok uçuş denemesinde bulundu. Yönlendirilebilir ve bazıları yolcu taşıma amacıyla geliştirilen balonlar, devamında çok sayıda yolcunun taşınabileceği zeplinlerin yolunu açtı. Santos aşama aşama başarı kaydetse ve 1900 yılında Eyfel kulesinin etrafını balonla dolaştığı uçuşu ses getirse de, balonlarının hepsi düştü.
Santos havacılığa kendini adamış bir tüccardı ve çalışmalarına, Wright kardeşlerden aldığı ilhamla, 1906 da ilk denemesini yaptığı uçak prototipleri ile devam etti. Uçakların bir savaş aracı olarak kullanılmaya başlaması onu derinden sarstı.
Zeplinle yolcu taşımacılığı
1852 de Henri Giffard ilk Zeplin uçuşunu gerçekleştirdi. Hidrojen dolu hava gemisi bir pervaneyi çalıştıran 3 hp'lik bir buhar motoru ile yol alıyordu. 1900 lerin başlarında başarılı denemelerle ivme kazanan uçak teknolojisi, yirmili ve otuzlu yıllarda çok yol kat etti. İkinci dünya savaşına kadar, çok sayıda yolcunun taşınabileceği bir hava aracı olarak zeplinler kullanılmaya devam etti.
30lu yıllarda Avrupa ülkeleri ve ABD arasında yapılan uçuşlarda yaklaşık 50.000 yolcu zeplinlerle taşındı. 1910 yılından itibaren düzenli olarak zeplinler yolcu taşımacılığında kullanılmaya başlandı. 1920 lerde zeplinle yolcu taşıma çok yaygınlaşmıştı ancak yanıcı bir gaz olan hidrojenle şişirilen zeplinler, hidrojenin yanıcı özelliği sebebiyle pek çok kaza yaşandı.
Büyük zeplin kazaları ve zeplinlerle yolcu taşımacılığının sonu
USS Shenandoah zeplini ABD de 1923 yılında seferlerine başladı ancak 57. Seferinde 1925 yılında yanarak düştü zeplinde görev yapan 14 mürettebat hayatını kaybetti. 1930 yılında İngiliz R101 zeplini Fransa’da yanarak düştü, bu kazada 48 kişi hayatını kaybetti.
Hindenburg Zeplin kazası
1937 de Alman yapımı Hindenburg adlı dev zeplin. ABD New Jersey’de iniş anlarında başlayan bir yangın sonucu düştü. 70 yolcu, 27 mürettebatı olan Hindenburg’da 36 kişi hayatını kaybetti. O güne kadar yapılmış en büyük zeplin olan Hindenburg faciasının ardından, hem zeplinlere duyulan güvenin azalması hem de yolcu taşıma kapasitesine sahip büyük uçak modellerinin gelişmeye başlaması zeplinleri tarihe gömdü.
Dikey kalkış ve Helikopter tasarımları
Dikey olarak havalanabilen bir araç geliştirme fikri çok eskidir. Çinliler yüzyıllar önce, dönel bir hareketle havaya diklemesine hızla yükseltildiğinde, saniyeler boyunca uçabilen bir pervane yapmışlardı. Günümüzde basit malzemelerle benzer oyuncaklar yapılıyor.
Leonardo Da Vinci 16. Yüzyılda, burmalı pervanesi olan, döner planlı, demir kasnağa sarılı bezlerle kaplı bir araç tasarlamıştı. Bu araç ilk helikopter prototipi olarak bilinir.
İtalyan Enrico Forlanini 1877'de bir buhar motoruyla güçlendirilmiş dikine kalkış yapabilen bir helikopter geliştirdi . Milano'daki bir parktan dikey kalkışla 13 metre yükselerek toplam 20 saniye havada kaldı, bu deneme ilk başarılı helikopter uçuşu oldu.
Frencis Breguet’in 1907’de başarılı denemesini gerçekleştirdiği jiroplan (Gyroplane), yerden 1,5 metre yükselerek yaklaşık 1 dakika havada kaldı.Breguet daha sonra uçak tasarımları üzerine yoğunlaştı.
Helikopterlerle ilgili çalışmalar bu yüzyılın başlarında yoğunlaştı. Bisiklet imalatçısı Paul Cornu tarafından geliştirilen, 24 beygirli, patlarlı motorla çalışan helikopter yine 1907 de Fransa’nın Lille kentinde içinde 2 kişi ile birlikte başarılı bir şekilde havalanarak 1-2 dakika havada kaldı.
Igor Ivanovich Sikorsky hem uçak tasarımları hem de geliştirdiği helikopter modelleriyle günümüze değin başarıyla anılan bir helikopter markası yarattı.
Igor Ivanovich Sikorsky hem uçak tasarımları hem de geliştirdiği helikopter modelleriyle günümüzde de kullanılan modelleriyle bir helikopter markası yarattı. Sikorksy 1913 yılında, dünyanın ilk dört motorlu uçağını yaptı. 1941 de ABD askeri ve sivil kurtarma çalışmaları için geliştirilen VS-300 modelinden günümüze değin varlığını sürdüren bir helikopter markası yarattı
Tepkili Motorlar (Jet motorları)
İlk tepkili füze
“Her etkinin karşıt yönde ve eşit bir tepkisi vardır” Newton’un bu prensibinden yola çıkılarak geliştirilen tepkili motorların hava taşıtlarında kullanılması ilk kez 1925 yılında Rus bilim adamı Konstantin Tsiolkovski tarafından geliştirilen tepkili füze ile oldu.
İlk tepkili uçak (ilk jet uçağı)
İngiliz Frank Whittle 1930 yılında ilk tepkili motor patentini aldı. 1941 mayıs ayında Whittle tarafından geliştirilen tepkili motora sahip E-28 Gloster uçağı ilk test uçuşunu yaptı ancak savaş boyunca yapılan test uçuşlarının haricinde işlevsel olarak kullanılamadı. Sonradan jet uçağı olarak anılacak tepkili motora sahip savaş uçaklarını Almanlar İngilizlerden önce kullanmaya başladı. İlk olarak 1939 yılında geliştirilen Heinkel H-178 uçağı, hava kuvvetlerinin ilgi göstermediği deneysel bir model olarak kaldı.
Messerschmitt Me 262
2.dünya savaşında faal olarak kullanılan tek jet savaş uçağıdır. 1944 yılında Almanlar tarafından kullanılmaya başlanan bu uçaklar çok etkili olmasına rağmen hava kuvvetleri dengesinin sayısal olarak bire on oranda müttefiklerin lehinde olduğu bir dönemde Almanlar için kurtuluş olmadı.
Jet motorlu yolcu uçakları
Frank Whittle tarafından İngiltere’de savaş döneminde denemeleri gerçekleştirilen jet motoru, ABD savaş uçaklarında 1942 yılında denenmeye başlandı. Savaş sonrası, jet motorlarının yolcu uçaklarında kullanılması için farklı ülkelerde farklı firmalar tarafından çalışmalar başladı.
Comet yolcu uçakları
İngiliz De Havilland şirketi tarafından "dünyanın ilk jet motorlu yolcu uçağı olarak üretilen Comet uçakları 1952 yılında aktif olarak yolcu taşımacılığında kullanılmaya başlandı. Başlangıç döneminde rakipsiz olan Comet uçakları, İngiltere haricinde, ABD ve Fransa havayolu şirketlerince de satın alınarak, dünyada kullanılan jet motorlu tek yolcu uçağı ünvanını yaşanan büyük kazalardan sonra kaybetti. 1953’de Canadian Pacific Havayolları'na ait bir Comet uçağının Karaçi’de düşmesi ve
1954'de Kalküta/Hindistan ve Elba/İtalya'da yaşanan 2 kaza sonrası Comet uçakları piyasadan çekildi ve dönüşü ancak 1958 yılında Comet 4 uçakları ile oldu. 1954 den sonra Comet in piyasadan çekilemsi ile yaşanan boşluğu ABD menşeli Boeing ve Douglas şirketlerinin geliştirdiği jet motorlu yolcu uçakları doldurdu
Boeing ve Airbus
Günümüzde, Boeing (ABD) ve Airbus (Almanya, Fransa, İspanya, İngiltere ve Hollanda ortaklığı) dünyanın en büyük 2 yolcu uçağı üreticisi firmalarıdır.
Airbus A380: 783 kişilik yolcu kapasitsiyle, şu an hizmet veren en büyük yolcu uçağıdır
Boeing 747-400: 660 kişi yolcu kapasitesiyle Boeing markasına ait en büyük yolcu uçağıdır
YORUMLAR